Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów związana jest z implementacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1 z 11 grudnia 2018 r. (Dyrektywa ECN+). Ma ona na celu nadanie organom ochrony konkurencji państw członkowskich dodatkowych uprawnień służących skuteczniejszemu egzekwowaniu prawa i zapewnieniu należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego.

Nowe przepisy ujednolicają kompetencje krajowych urzędów ochrony konkurencji i wyposażają je w instrumenty proceduralne służące skutecznemu wykrywaniu naruszeń prawa antymonopolowego – zarówno na szczeblu europejskim, jak i na rynkach krajowych.

- Część założeń dyrektywy ECN+ była już wcześniej obecna w polskim prawie, jednak niektóre obszary wymagały doprecyzowania. Nowelizacja ustawy z jednej strony wzmacnia kompetencje organu antymonopolowego, z drugiej zwiększa poziom ochrony stron postępowania, czyli przedsiębiorców i osób fizycznych – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Kontrole i przeszukania

Nowelizacja ustawy wprowadza zmiany dotyczące przeszukań. Część z nich ma na celu doprecyzowanie obecnie obowiązujących przepisów zarówno w zakresie kontroli i przeszukań przeprowadzanych u przedsiębiorcy, jak również przeszukań w mieszkaniu lub w jakimkolwiek innym pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu.

Kary pieniężne

Zmienił się również sposób nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nie współpracują z UOKiK na etapie gromadzenia materiału dowodowego lub też przekazują nieprawdziwe informacje oraz dopuszczają się naruszeń związanych z kontrolą i przeszukaniem. Wcześniej za te praktyki groziła sankcja do równowartości 50 mln euro. Po zmianie ustawy jest to kara do 3 proc. obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Zmiana jest spowodowana wymogami dyrektywy, która nakazuje, aby sankcje pieniężne za te konkretne naruszenia były nakładane proporcjonalnie do światowego, całkowitego obrotu przedsiębiorstw.

Wprowadzone zostały również okresowe kary pieniężne. Będą one wynosić do 5 proc. średniego dziennego obrotu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym ich nałożenie. Takie sankcje będą groziły m.in. za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu decyzji organu lub związanych z nimi wyroków sądowych.

Program łagodzenia kar

Zmiany zaszły również w programie łagodzenia kar leniency. Jedną z nich jest wyłączenie odpowiedzialności karnej za udział w zmowie przetargowej dla przedsiębiorców, którzy złożą wniosek o zmniejszenie lub odstąpienie od kary. Dotychczas groźba kary więzienia odstraszała przedsiębiorców do przyznawania się do naruszenia przepisów. Zmiany mają na celu doprowadzić do skuteczniejszego wykrywania przypadków niedozwolonej współpracy przedsiębiorców ubiegających się o zamówienia publiczne.

Obowiązek przekazywania informacji

Zgodnie z nowelizacją ustawy, obecnie każdy ma obowiązek przekazywania UOKiK żądanych informacji lub dokumentów. Wcześniej  zobligowani do tego byli jedynie przedsiębiorcy lub ich związki. Wprowadzony został otwarty katalog podmiotów, które mogą być adresatami żądania Urzędu.

Co istotne, rozszerzeniu podmiotów zobligowanych do przekazania informacji towarzyszy zapewnienie osobom fizycznym niezbędnych gwarancji procesowych.

Współpraca międzynarodowa

Implementacja Dyrektywy ECN+ umożliwia skuteczniejszą współpracę pomiędzy krajowymi urzędami. Zmiany w ustawie zakładają m.in. pomoc UOKiK przy prowadzeniu postępowań przez organy antymonopolowe innych państw członkowskich UE. Organ ochrony konkurencji może np. wezwać świadka lub w uzasadnionych przypadkach wystąpić o przesłuchanie go przez sąd w sprawie prowadzonej w innym kraju. Urzędy antymonopolowe w innych państwach mogą sprawdzać wykonanie decyzji UOKiK na ich terenie, podobnie polski urząd, na wniosek swojego odpowiednika z innego kraju, może zweryfikować wykonanie jego rozstrzygnięcia.

Zwiększenie niezależności

Jednym z założeń dyrektywy jest również zwiększenie niezależności osób pełniących funkcję organów antymonopolowych, zarówno w zakresie jasno określonych kryteriów ich powołania i odwołania, jak i sposobu sprawowania tej funkcji.

W tym celu nowelizacja ustawy wprowadziła kadencyjność Prezesa UOKiK, który będzie wybierany na 5 lat. Odwołanie organu będzie możliwe jedynie w ściśle określonych przypadkach. Będzie to np. skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, utrata praw publicznych lub polskiego obywatelstwa. Kryteria odwoływania zbliżone są tym samym do tych, które występują w przypadku innych krajowych regulatorów rynku, np. Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Nie zmieni się natomiast sposób wyboru szefa UOKiK. Tak jak dotychczas będzie on wybierany w otwartym i konkurencyjnym naborze przez Prezesa Rady Ministrów.

Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów weszła w życie 20 maja 2023 r. Obecnie w Urzędzie trwają prace nad aktualizacją dokumentów dotyczących stosowania przepisów ochrony konkurencji przez UOKiK.

Pliki do pobrania:

• Komunikat prasowy 30.05.2023 (125,06 KB, docx, 2023.05.30)
• Wypowiedź Prezesa UOKiK Tomasza Chróstnego (2,99 MB, mp3, 2023.05.30)

Glovo to dostępna w internecie oraz w formie aplikacji mobilnej popularna platforma do zamawiania produktów i usług, najczęściej jedzenia i zakupów.

Korzystający z Glovo wybierają pozycję z menu, przy której widoczna jest cena za konkretne danie. Nie mają jednak pewności, że na późniejszym etapie realizacji zamówienia cena nie wzrośnie i że nie pojawią się dodatkowe opłaty. Na całkowitą kwotę składają się dodatkowe pozycje, które mogą być naliczane obowiązkowo: opłata za opakowanie lub dodatkowy produkt, serwisowa, za małe zamówienie a nawet opłata za dostarczenie produktów w złą pogodę. Komunikaty przekazywane przez Glovo mogą nie odpowiadać rzeczywistości lub być przekazywane w nieodpowiednim momencie. Dopiero na ostatnim etapie zamawiania klienci poznają wszystkie wymagane koszty czyli dowiadują się, ile mają zapłacić. Co za tym idzie, nie mogą porównać pełnych cen dań przy ich wyborze i często zmuszeni są zapłacić więcej, choć wydawało im się, że wybierają tańszą opcję cenową.

- Przedsiębiorca powinien konstruować interfejs w taki sposób, aby wszystkie kluczowe elementy wpływające na decyzję konsumenta, zwłaszcza opłaty, były dla niego widoczne. Niedopuszczalna jest sytuacja gdy istotna informacja jest dostępna dopiero po przewinięciu lub ukryta w inny sposób. Przycisk służący do złożenia zamówienia nie powinien być aktywny, zanim konsumentowi nie zostaną przedstawione wszystkie koszty związane z zamówieniem. Nie podając wyraźnie i w zrozumiały sposób ceny wraz z jej wszystkimi składnikami przedsiębiorca może wprowadzać konsumentów w błąd - mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Ponadto zastrzeżenia wzbudziło nieoznaczanie przycisku służącego do złożenia zamówienia wymaganą prawnie informacją „zamówienie z obowiązkiem zapłaty” lub równoważnym sformułowaniem. Stosowane przez Glovo „Potwierdź zamówienie” nie stanowi wystarczającej informacji, by konsument wiedział, że już na tym etapie jest zobowiązany do dokonania zapłaty.

Niektóre stosowane przez Glovo praktyki mogą stanowić tzw. dark patterns, czyli wykorzystywanie wiedzy na temat zachowań konsumentów w internecie do wpływania na ich decyzje zakupowe w nieuczciwy sposób. Jedna z nich to drip pricing, czyli dodawanie na ostatnim etapie składania zamówienia niezapowiedzianych wcześniej dodatkowych, obowiązkowych opłat.

Jeśli zarzuty wprowadzania konsumentów w błąd przez Glovo się potwierdzą, spółce grozi kara do 10 proc. obrotu.

Pomoc dla konsumentów:

Tel. 801 440 220 lub 222 66 76 76 – infolinia konsumencka
E-mail:  Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.
Rzecznicy konsumentów – w twoim mieście lub powiecie

Pliki do pobrania:

• Komunikat prasowy 16.05.2023 (123,64 KB, docx, 2023.05.15)
• Wypowiedź Prezesa UOKiK Tomasza Chróstnego (2,3 MB, mp3, 2023.05.15)

Assay Management zajmuje się pozyskiwaniem klientów na rzecz Assay Management Alternatywna Spółka Inwestycyjna (Assay ASI) i zachęca do zawarcia oferowanego przez nią porozumienia wekslowego. Według przedsiębiorcy jest to pewna inwestycja ze stałym oprocentowaniem i regularnie wypłacanymi odsetkami. Deklaracjom korzyści z zakupu weksli inwestycyjnych towarzyszy zapewnienie o objęciu działalności Grupy Assay nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego.

Za rozpowszechnianie powyższych informacji Prezes UOKiK postawił spółce Assay Management zarzut naruszania zbiorowych interesów konsumentów. Postępowanie prowadzone jest również przeciwko Assay Management Alternatywna Spółka Inwestycyjna (Assay ASI), która jest wystawcą weksli, oraz przeciwko osobom zarządzającym Grupą Assay. Obu spółkom grozi kara do 10 proc. obrotu, a członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności finansowej do 2 mln zł.

Informacje zgromadzone w toku postępowania wykazały, że istnieje duże ryzyko utraty przez konsumentów zainwestowanych środków. Z tego względu Prezes Urzędu zdecydował o wydaniu ostrzeżenia konsumenckiego dotyczącego Assay ASI.

Jak wynika z ustaleń UOKiK, informacje przekazywane konsumentom mogą wprowadzać w błąd co do pewności uzyskania przyszłych korzyści finansowych z inwestycji w porozumienie wekslowe Assay ASI, które w rzeczywistości nie daje gwarancji deklarowanych przez spółkę zysków. Podobnie zapewnienia o objęciu działalności Grupy Assay nadzorem KNF mogą sugerować, że takiej kontroli podlega także promowana oferta „weksli inwestycyjnych”, co jest niezgodne z prawdą.

Za przekazane przez konsumentów w ramach porozumienia wekslowego środki, Assay ASI nabywa udziały oraz akcje w start-upach. Warunkiem otrzymywania wypłat jest stabilne funkcjonowanie tych podmiotów, które jednak, będąc w początkowej fazie rozwoju i oferując innowacyjne rozwiązania, niosą ryzyko utraty płynności finansowej. Co więcej, samo posługiwanie się w relacjach z konsumentami wekslem, w sposób w jaki robi to Assay ASI, jest sprzeczne z jego funkcją. Spółka wykorzystuje go w celu pozyskania kapitału, co skutkuje przeniesieniem na konsumentów ryzyka prowadzonej działalności inwestycyjnej. Gwarantem bezpieczeństwa takiego produktu jest jedynie wypłacalność jego wystawcy.

- Spółka Assay Management przekazuje nieprawdziwe informacje o pewności uzyskiwania korzyści finansowych z oferowanych przez Assay ASI porozumień wekslowych. Konsumenci mają prawo zakładać, że kierowany do nich przekaz jest rzetelny, nie wprowadza w błąd i uwzględnia wszystkie istotne informacje - na tej podstawie podejmują decyzje odnośnie zarządzania swoimi oszczędnościami – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Zarzuty wobec Assay Management, Assay Alternatywna Spółka Inwestycyjna (Assay ASI) oraz członków zarządu Grupy Assay, to nie jedyne działania Urzędu w sprawie „weksli inwestycyjnych”. Pod koniec 2022 r. Prezes UOKiK wydał decyzję dotyczącą BREWE Leasing nakładającą na tę spółkę ponad 150 tys. zł kary, a w czerwcu 2021 r. nałożył prawie 400 tys. zł kary na Fundusz Hipoteczny Yanok, który w ten sposób gromadził fundusze na swoją działalność.

Ponadto, od lutego 2023 r. prowadzone jest postępowanie przeciwko firmie Aforti Holding, która również oferowała konsumentom weksle w celu pozyskania kapitału. Spółce grozi kara do 10 proc. obrotu.

Ostrzeżenie konsumenckie

Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes UOKiK wydaje ostrzeżenie konsumenckie, gdy ma uzasadnione podejrzenie, że przedsiębiorca stosuje nielegalną praktykę, która może narazić szeroki krąg konsumentów na znaczne straty finansowe lub niekorzystne skutki. Ostrzeżenia są zamieszczane na stronie internetowej urzędu.

Konsumencie, zachowaj ostrożność:

• W przepisach nie istnieje pojęcie „weksla inwestycyjnego”. Zostało ono wymyślone przez przedsiębiorców na określenie kolejnego produktu umożliwiającego im pozyskanie kapitału.
• Gwarantem bezpieczeństwa „weksla inwestycyjnego” jest jedynie wypłacalność jego wystawcy – nie są one zabezpieczone systemem gwarancji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego ani nie podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego.
• W przypadku upadłości wystawcy weksli, konsumenci mogą nie odzyskać swoich pieniędzy.

• Oferty błędnie informują o gwarantowanej stopie zwrotu i pewności wypłat zysku – tymczasem inwestycja jest obarczona poważnym ryzykiem.
• Weksel nie jest prawem uczestnictwa w alternatywnej spółce inwestycyjnej. Nie mają tu zastosowania przepisy i wymagania dotyczące publicznej emisji papierów wartościowych. Oznacza to, że konsumenci mogą nie otrzymać rzetelnych informacji o wartości zabezpieczenia takiego weksla, jego wystawcy czy ryzyku, jak również o przedsięwzięciu, na którego realizację powierzają swoje środki.

Odpowiedzi na najczęstsze pytania o „weksle inwestycyjne” (w dziale inwestycje alternatywne).

Pomoc dla konsumentów:

Tel. 801 440 220 lub 222 66 76 76 – infolinia konsumencka
E-mail:  Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.
Rzecznicy konsumentów – w twoim mieście lub powiecie
Rzecznik Finansowy – po odrzuceniu reklamacji przez instytucję finansową

Pliki do pobrania:

• Komunikat prasowy 27.04.2023 (135,62 KB, docx, 2023.04.27)
• Wypowiedź Prezesa UOKiK Tomasza Chróstnego (3,17 MB, mp3, 2023.04.27)